Sáng 26/6, tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 9, Quốc hội thảo luận ở hội trường về dự án Luật Tình trạng khẩn cấp.

Nhiệm vụ cấp bách và cần thiết

Tham gia góp ý kiến, ĐBQH Dương Khắc Mai (đoàn Đắk Nông) cho rằng, chúng ta đang sống và đối mặt với môi trường đầy bất ổn của một thế giới đầy biến động, sự giận dữ của mẹ thiên nhiên là những biến đổi sâu sắc của khí hậu toàn cầu, những thảm họa thiên tai xảy ra với tần suất dày và ngày càng nghiêm trọng.

Để đảm bảo hành lang pháp lý cho việc ứng phó kịp thời với những bất thường, bất định, phòng ngừa từ sớm, từ xa, đảm bảo an toàn cho đất nước, bảo vệ nhân dân, đại biểu tán thành việc Chính phủ trình Quốc hội xem xét ban hành Luật Tình trạng khẩn cấp. Theo ông đây là nhiệm vụ hết sức cấp bách và cần thiết hiện nay.

ĐBQH Dương Khắc Mai (Ảnh: Media Quốc hội).

Về phạm vi điều chỉnh, theo đại biểu Mai, dự thảo luật đã tập trung quy định về tình trạng khẩn cấp và các biện pháp áp dụng trong tình trạng khẩn cấp.

Tuy nhiên, thực tiễn ứng phó với đại dịch Covid-19 vừa qua cho thấy có những trường hợp để đảm bảo ứng phó với các tình huống nguy hiểm đe dọa đến sức khỏe, tính mạng của người dân, bảo đảm trật tự, an toàn xã hội cần thực hiện những biện pháp như trong tình trạng khẩn cấp nhưng không ban bố tình trạng khẩn cấp.

Mặt khác, qua rà soát cho thấy Luật An ninh quốc gia cũng có những quy định về việc áp dụng một số biện pháp cần thiết khi có nguy cơ đe dọa đến an ninh quốc gia nhưng chưa đến mức ban bố tình trạng khẩn cấp.

Luật Tổ chức Chính phủ năm 2025, Luật Tổ chức chính quyền địa phương năm 2025 cũng như quy định Thủ tướng Chính phủ, Chủ tịch Ủy ban nhân dân tỉnh quyết định áp dụng các biện pháp khẩn cấp khác quy định của pháp luật hiện hành trong một số trường hợp cần thiết.

Do đó, đại biểu đề nghị cân nhắc bổ sung quy định về việc cho phép Thủ tướng Chính phủ, Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp tỉnh được áp dụng một số biện pháp cần thiết được quy định trong tình trạng khẩn cấp nhưng không ban bố tình trạng khẩn cấp để ứng phó kịp thời những tình huống nguy hiểm, cấp thiết, hạn chế khả năng xảy ra tình huống phải ban bố tình trạng khẩn cấp, nhất là hiện nay đang thực hiện chính quyền 2 cấp.

ĐBQH Tô Văn Tám (đoàn Kon Tum) nêu thực tiễn cho thấy các tình huống khẩn cấp như dịch bệnh, thiên tai, thảm họa hay khủng bố… đe dọa đến cuộc sống của người dân và trật tự an toàn xã hội.

ĐBQH Tô Văn Tám (Ảnh: Media Quốc hội).

Theo ông Tám, quy định pháp lý hiện hành về tình trạng khẩn cấp còn được quy định ở nhiều văn bản quy phạm pháp luật khác nhau nên chưa đầy đủ và thống nhất.

Luật hóa vấn đề xử lý tình trạng khẩn cấp trong một đạo luật là cần thiết, tạo cơ sở pháp lý đầy đủ, thống nhất cho hoạt động chỉ đạo, điều hành và đảm bảo quyền con người trong các tình huống đặc biệt, thể chế hóa quan điểm của Đảng và phù hợp với thực tiễn.

Về thẩm quyền, trình tự, thủ tục ban bố, công bố tình trạng khẩn cấp tại Điều 9 dự thảo Luật quy định thẩm quyền ban bố tình trạng khẩn cấp là Ủy ban Thường vụ Quốc hội, công bố tình trạng khẩn cấp là Chủ tịch nước và căn cứ vào Nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về ban bố tình trạng khẩn cấp, Chủ tịch nước công bố tình trạng khẩn cấp trong cả nước hoặc ở từng địa phương.

Đại biểu Tô Văn Tám cho rằng, đây là hai việc khác nhau: Ban bố tình trạng khẩn cấp là quyết định của cơ quan có thẩm quyền và ở đây là Ủy ban Thường vụ Quốc hội; còn công bố tình trạng khẩn cấp là việc thông báo công khai cho người dân và toàn xã hội về quyết định ban bố tình trạng khẩn cấp để cơ quan tổ chức và người dân thi hành.

Trong khi đó, ở khoản 1 và khoản 4, Điều 9 quy định, trong trường hợp Ủy ban Thường vụ Quốc hội không thể họp được thì Chủ tịch nước công bố tình trạng khẩn cấp. Nếu quy định như vậy, Ủy ban Thường vụ Quốc hội không thể họp cũng không thể quyết định được ban bố tình trạng khẩn cấp mà nếu không có quyết định ban bố tình trạng khẩn cấp thì không có căn cứ để Chủ tịch nước công bố tình trạng khẩn cấp.

"Do vậy, tôi đề nghị chỉnh lý lại theo hướng: "Trong tình trạng Ủy ban Thường vụ Quốc hội không thể họp được thì trao quyền cho Chủ tịch nước ban bố tình trạng khẩn cấp và công bố tình trạng khẩn cấp theo đề nghị của Thủ tướng Chính phủ" nhằm bảo đảm tính phù hợp với thực tế", ông Tám nói.

Tham gia góp ý kiến, ĐBQH Phạm Văn Hòa (đoàn Đồng Tháp) cho rằng, trong dự thảo luật quy định thành lập đội tuần tra đặc biệt trong tình trạng khẩn cấp là cần thiết, nhằm đảm bảo xử lý tình trạng khẩn cấp có nhiều vấn đề phát sinh xảy ra như khu vực biên giới, đô thị, dịch bệnh lây lan...

Tuy nhiên, theo đại biểu cần thêm quyền cho đội tuần tra đặc biệt trong tình trạng khẩn cấp là khám xét phương tiện, nhà ở và bắt khẩn cấp những đối tượng bất hảo. "Tôi đề nghị nên quy định rạch ròi, cụ thể, dù trong luật không quy định nhưng Chính phủ quy định chi tiết để đảm bảo quyền của người dân, quyền của công dân là bất khả xâm phạm", đại biểu nêu.

Có đội tuần tra đặc biệt

Cuối phiên thảo luận, giải trình làm rõ ý kiến các ĐBQH nêu, Đại tướng Phan Văn Giang - Bộ trưởng Bộ Quốc phòng thay mặt cơ quan soạn thảo tiếp thu và cảm ơn các ý kiến rất trách nhiệm, tâm huyết của các đại biểu.

Về thẩm quyền, trình tự, thủ tục ban bố, công bố tình trạng khẩn cấp, theo Bộ trưởng Phan Văn Giang, tiếp thu ý kiến của các đại biểu để các trường hợp Ủy ban Thường vụ Quốc hội không họp được thì trường hợp nào và quy định thứ tự như thế nào để trao quyền cho Chủ tịch nước.

"Báo cáo các đại biểu, trong này chúng tôi muốn cụ thể hóa bằng một việc của Thủ tướng Chính phủ, còn nếu ghi là cấp có thẩm quyền thì phải cụ thể hóa bằng nghị định. Tiếp thu ý kiến này chúng tôi sẽ nghiên cứu để cho chặt chẽ", Bộ trưởng nói.

Đại tướng Phan Văn Giang - Bộ trưởng Bộ Quốc phòng (Ảnh: Media Quốc hội).

Về trách nhiệm của lực lượng chức năng khi gây thiệt hại trong quá trình ứng phó tình trạng khẩn cấp. Bộ trưởng Phan Văn Giang nhìn nhận đây là vấn đề phức tạp, cần được quy định hợp lý, thống nhất.

Theo Đại tướng, về nguyên tắc, việc trưng mua, trưng dụng tài sản của người dân thì phải hoàn trả hoặc bồi thường. Tuy nhiên, trong những tình huống đặc biệt nguy hiểm, thiệt hại xảy ra ngoài ý muốn thì việc truy cứu trách nhiệm cần được xem xét cẩn trọng.

"Trong quá trình thực hiện không may tài sản bị hỏng hoặc mất thì có bị truy cứu trách nhiệm không? Báo cáo các đại biểu, nhiều trường hợp mất cả người cũng không thể nào cứu được khi quyết định của mình có thể bất lợi. Những thảm họa thiên tai là chúng ta không thể lường trước được. Những trận động đất nhẹ như ở nước bạn cũng gây thiệt hại rất lớn", Bộ trưởng phân tích.

Do đó, cơ quan soạn thảo sẽ tiếp thu các ý kiến để quy định vấn đề này một cách hợp lý, đặc biệt là với các hành vi không vì mục đích vụ lợi.

Về quyền khám xét, bắt giữ người trong tình trạng khẩn cấp, Bộ trưởng cho rằng luật pháp hiện hành cho phép bất kỳ ai cũng có quyền bắt người phạm pháp quả tang.

"Tuy nhiên, trong trường hợp có lệnh tình trạng khẩn cấp thì có đội tuần tra đặc biệt, tôi xin tiếp thu và thể hiện kỹ hơn, nếu chưa được hết trong luật thì quy định rõ hơn ở nghị định để thực hiện chặt chẽ", Bộ trưởng nói.

Đối với vai trò của lực lượng dân quân tự vệ, Bộ trưởng cho rằng cần có tầm nhìn xa hơn, bởi luật pháp cần có sức sống lâu dài.

"Tôi nghĩ đến lúc nào đó thì dân quân tự vệ cũng phải bài bản hơn bây giờ, họ cũng có đủ khả năng này. Luật thì phải sống với thời gian, phải đi vào cuộc sống và phải dài hơi", Bộ trưởng nói và cho rằng những quy định chi tiết, mạnh mẽ hơn có thể được thể hiện trong các nghị định, thông tư hướng dẫn.

Về việc tịch thu tài sản, mục đích là để phân biệt giữa tài sản hợp pháp và bất hợp pháp, đồng thời trao quyền cho lực lượng chức năng hành động nhanh để ngăn chặn các nguy cơ lớn hơn, ví dụ như phát tán ra môi trường gây ô nhiễm. Tuy nhiên, Bộ trưởng cho biết sẽ tiếp tục nghiên cứu để quy định chi tiết hơn về vấn đề này.

Tác giả: Hoàng Thị Bích

Nguồn tin: nguoiduatin.vn