Bà Nguyễn Thị Mai Hoa, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của Quốc hội. Ảnh: baodantoc.vn

Thưa bà Nguyễn Thị Mai Hoa, bà đánh giá như thế nào về tầm quan trọng của Nghị quyết 71 đối với sự nghiệp đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục - đào tạo?

Đúng như tên gọi, Nghị quyết 71 là Nghị quyết đột phá nên có nhiều chính sách mới, mang tính đột phá so với các nghị quyết đã có về giáo dục.

Điểm mới nằm ở nhận thức, không chỉ nhất quán quan điểm “giáo dục và đào tạo là quốc sách hàng đầu”, mà còn khẳng định vai trò, sứ mệnh của giáo dục là “quyết định tương lai của đất nước”. Đây là một cuộc cải cách lớn trong tư duy về giáo dục; là điểm mấu chốt trong đổi mới về nhận thức, vì sản phẩm của giáo dục là con người, cũng chính là nguồn nhân lực chuẩn bị cho tương lai. Như vậy, nhận thức về sự cần thiết đầu tư cho giáo dục và đào tạo cũng phải mới hơn, để chuẩn bị tốt nhất điều kiện bước vào một kỷ nguyên mới của đất nước.

Điểm đột phá nằm ở hệ thống cơ chế, chính sách đặc thù, vượt trội; nhất là tinh thần đột phá về nguồn lực, động lực và không gian mới cho phát triển giáo dục - đào tạo; đột phá trong tư duy lãnh đạo, chỉ đạo, chuyển mạnh từ quản lý hành chính sang kiến tạo phát triển; bảo đảm quyền tự chủ đầy đủ, toàn diện cho các cơ sở giáo dục đại học, giáo dục nghề nghiệp không phụ thuộc vào mức độ tự chủ tài chính. Đây là mấu chốt quan trọng, tạo động lực, tháo gỡ điểm nghẽn, khắc phục bất cập về cơ chế, chính sách đối với giáo dục và đào tạo. Ngân sách nhà nước cho giáo dục và đào tạo đạt tối thiểu 20% tổng chi ngân sách nhà nước, trong đó phân bổ chi đầu tư đạt ít nhất 5% tổng chi ngân sách nhà nước và chi cho giáo dục đại học đạt ít nhất 3% tổng chi ngân sách nhà nước.

Một điểm đột phá nữa là sự quyết liệt trong chỉ đạo tổ chức thực hiện. Nghị quyết 71 không chỉ đưa ra chủ trương, mà còn yêu cầu thời điểm phải triển khai thực hiện từ năm 2026; một số nội dung phải được triển khai bắt đầu từ năm học mới 2025 - 2026. Đây là mệnh lệnh hành động, hy vọng sẽ tạo được sự chuyển động mạnh mẽ của cả hệ thống chính trị chăm lo cho giáo dục và đào tạo.

Hiện nay, Quốc hội, Bộ Giáo dục và Đào tạo đang lấy ý kiến sửa đổi về Luật Giáo dục, Luật Giáo dục Đại học, Luật Giáo dục nghề nghiệp và các văn bản liên quan. Để thể chế hóa Nghị quyết 71, những Luật trên cần có sự điều chỉnh như thế nào, thưa bà?

Quan điểm chỉ đạo của Nghị quyết 71 là “đột phá phát triển giáo dục và đào tạo phải bắt đầu từ đổi mới tư duy, nhận thức và thể chế”.

Theo đó, việc sửa đổi đồng bộ Luật Giáo dục, Luật Giáo dục Đại học, Luật Giáo dục nghề nghiệp lần này thực sự là một cơ hội lớn, có điều kiện thể chế hóa ngay các chủ trương quan trọng được nêu trong Nghị quyết 71 vào hệ thống pháp luật chuyên ngành. Cũng phải nói thêm, quá trình rà soát, sửa đổi 3 dự án luật thực hiện cùng lúc với thời điểm xây dựng dự thảo Nghị quyết 71 nên về cơ bản, nhiều nội dung tinh thần Nghị quyết 71 đã được cơ quan soạn thảo là Bộ Giáo dục và Đào tạo chủ động cập nhật, nghiên cứu, tiếp thu, cụ thể hóa trong luật.

Chẳng hạn như đẩy mạnh phân quyền, phân cấp; tăng cường tự chủ gắn với trách nhiệm giải trình; chính sách đặc thù, vượt trội cho người học, người dạy và cơ sở giáo dục; cải cách mô hình giáo dục nghề nghiệp với quy định về trung học nghề; không quy định hội đồng trường trong các sở giáo dục công lập… Do vậy, trên cơ sở Nghị quyết 71 vừa được chính thức ban hành, cơ quan chủ trì soạn thảo cần tiếp tục rà soát, bổ sung, chỉnh sửa để luật hóa tối đa chủ trương đột phá phát triển giáo dục và đào tạo.

Một điểm đáng chú ý trong Nghị quyết 71 đó là đặt ra yêu cầu có một bộ sách giáo khoa thống nhất toàn quốc. Theo bà, làm thế nào để bộ sách giải quyết được những bất cập trong thực tiễn hiện nay mà vẫn khuyến khích sự sáng tạo của giáo viên và học sinh?

Nghị quyết 71 chủ trương bảo đảm cung cấp một bộ sách giáo khoa thống nhất toàn quốc, phấn đấu tới năm 2030 cung cấp miễn phí sách giáo khoa cho tất cả học sinh. Tôi cho rằng, đây là chủ trương thực hiện trách nhiệm của nhà nước đối với cấp học phổ thông; thống nhất với mục tiêu hoàn thành phổ cập giáo dục mầm non từ 3 đến 5 tuổi và giáo dục bắt buộc đối với bậc Trung học cơ sở vào năm 2030, hoàn thành phổ cập giáo dục phổ thông, tương đương vào năm 2035.

Tuy nhiên, sách giáo khoa phổ thông là tài liệu phục vụ dạy học, cần phong phú, đa dạng. Chúng ta hiện đang có 3 bộ sách giáo khoa, vì vậy, nên có cơ chế để khuyến khích giáo viên, học sinh sử dụng nhiều sách, có nguồn kiến thức phong phú.

Bên cạnh đó, chủ trương cấp sách miễn phí là tin vui đối với các gia đình học sinh. Tuy nhiên, để thực hành tiết kiệm, chống lãng phí ngân sách nhà nước, cần nghiên cứu mô hình đưa sách giáo khoa vào thư viện nhà trường, cho học sinh mượn để sách được dùng nhiêu lần.

Bà kỳ vọng Nghị quyết 71 sẽ tạo ra những chuyển biến gì rõ nét trong thời gian tới đối với giáo dục phổ thông?

Khi triển khai Nghị quyết 71, tôi cho rằng, chất lượng giáo dục phổ thông sẽ nâng lên nhờ được thụ hưởng một số chính sách đột phá để thực hiện mục tiêu mở rộng đối tượng phổ cập giáo dục và giáo dục bắt buộc; đầu tư về cơ sở vật chất, thiết bị dạy học hiện đại, hạ tầng công nghệ, xây dựng nền tảng giáo dục thông minh theo chuẩn quốc gia; chương trình dinh dưỡng học đường… Đặc biệt, với các mô hình như mạng luới trường phổ thông nội trú tại vùng đồng bào dân tộc thiểu số, vùng khó khăn và biên giới; mô hình cơ sở giáo dục chuyên biệt cấp Trung học phổ thông… sẽ góp phần nhanh chóng hiện thực hóa mục tiêu công bằng trong tiếp cận giáo dục, thể hiện tính nhân văn của chế độ; phù hợp với khát vọng phát triển đất nước phồn vinh, hùng cường vào năm 2045.

Trân trọng cảm ơn bà!

Tác giả: Việt Hà

Nguồn tin: Báo Tin tức