Đối thoại từ gốc, chìa khóa hóa giải xung đột

Phiên tiếp công dân định kỳ của Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Bình và các sở, ban, ngành, tháng 5 năm 2025.

Công tác dân vận không phải là một khẩu hiệu tuyên truyền, mà là hành động cụ thể, thường xuyên, gắn liền với mỗi cán bộ, mỗi cuộc đối thoại và mỗi văn bản hành chính. Nhận thức rõ điều đó, Tỉnh ủy, HĐND, UBND tỉnh Quảng Bình đã xác định rõ vai trò trung tâm của công tác dân vận chính quyền trong đối thoại và giải quyết khiếu nại, tố cáo.

Từ năm 2019 đến năm 2024, toàn tỉnh đã tổ chức hơn 11.800 phiên tiếp công dân định kỳ và gần 6.000 vụ việc đối thoại trực tiếp. Những con số “khô khan” này phản ánh một quyết tâm chính trị lớn của lãnh đạo tỉnh Quảng Bình, không để người dân đơn độc với sự bức xúc, lâu dần biến thành “điểm nóng”.

Để hiện thực hóa những con số trên, Tỉnh uỷ Quảng Bình đã ban hành Chỉ thị số 26-CT/TU, ngày 31/5/2018 về tăng cường sự lãnh đạo của cấp ủy đảng đối với việc thực hiện kết luận thanh tra, quyết định giải quyết khiếu nại, kết luận nội dung tố cáo; Quyết định số 1518-QĐ/TU, ngày 25/3/2019 về ban hành Quy chế Bí thư Tỉnh uỷ tiếp dân, đối thoại trực tiếp với Nhân dân và “Đặt lịch hẹn tiếp dân định kỳ của Bí thư Tỉnh uỷ” trên Cổng thông tin điện tử; Quyết định số 131-QĐ/TU, ngày 22/02/2021 về việc sửa đổi, bổ sung một số nội dung các quy định của Ban Thường vụ Tỉnh uỷ về Quy chế Bí thư Tỉnh uỷ tiếp dân, đối thoại trực tiếp với Nhân dân theo Quy định số 11-QĐi/TW, ngày 18/02/2018 của Bộ Chính trị; Quyết định số 412-QĐ/TU, ngày 14/10/2021 về Quy chế công tác dân vận của hệ thống chính trị tỉnh Quảng Bình…UBND tỉnh ban hành Chỉ thị số 19/CT-UBND, ngày 23/12/2020 về tăng cường và nâng cao hiệu quả công tác tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo trên địa bàn…, đây là những căn cứ để triển khai thực hiện.

Ngoài ra, Tỉnh ủy Quảng Bình đã thành lập Tổ công tác 1743 gồm các lãnh đạo chủ chốt từ các ngành để rà soát, kiểm tra các vụ việc tồn đọng, phức tạp, kéo dài. Đồng thời ban bành hàng loạt các văn bản chỉ đạo các cấp, ngành phải nhận thức đầy đủ và chủ động trong việc giải quyết kiến nghị, phản ánh của người dân.

Một điểm nhấn khác là 100% xã, phường, thị trấn trên toàn tỉnh đều có phòng tiếp công dân hoạt động đều đặn hàng tuần. Chính quyền cấp xã không còn là nơi “trung chuyển đơn thư” mà trực tiếp tham gia đối thoại, giải quyết, xử lý hàng nghìn đơn khiếu nại ngay từ cơ sở, nơi mâu thuẫn dễ nảy sinh.

Trong 5 năm qua, toàn tỉnh Quảng Bình đã tổ chức 11.827 phiên tiếp công dân định kỳ, 827 phiên tiếp xúc trực tiếp và đối thoại với dân 5.726 vụ việc/6.273 lượt người.

Nhờ chỉ đạo xử lý dứt điểm tình trạng khiếu nại tố cáo kéo dài, vượt cấp, toàn tỉnh đã xử lý hơn 5.200 đơn thư khiếu nại, tố cáo và phản ánh. Trong đó, gần 3.000 đơn được Tỉnh ủy chỉ đạo xử lý, số còn lại được phân cấp cho huyện và xã. Không chỉ giải quyết theo đúng thẩm quyền, nhiều vụ việc phức tạp kéo dài đã được Bí thư Tỉnh ủy và các cấp ủy trực tiếp chỉ đạo xử lý dứt điểm.

Quan trọng hơn, những phiên tiếp công dân, đối thoại không chỉ nhằm “giải trình” mà thực sự đã góp phần làm thay đổi tư duy quản lý của chính quyền. Từ chỗ e ngại đối thoại, nhiều cán bộ đã chủ động tiếp dân, giải quyết vụ việc với tinh thần cầu thị và trách nhiệm cao hơn. Người dân cũng dần hiểu rằng, tiếng nói của họ được lắng nghe, ý kiến hợp pháp được tôn trọng, và những vấn đề vướng mắc dần được giải quyết từ cơ sở.

Tuy nhiên bên cạnh những kết quả đạt được, công tác dân vận chính quyền tại Quảng Bình vẫn đối mặt với không ít thách thức, khó khăn. Việc khiếu nại đông người, vượt cấp, tụ tập đông người vẫn xảy ra, phần nào phản ánh những “điểm nghẽn” cần được xử lý dứt điểm.

Bên cạnh đó, một số bộ phận người dân vẫn thiếu hiểu biết pháp luật, dễ bị kích động hoặc cố tình khiếu nại trái quy định. Trong khi ở một số nơi, cán bộ tiếp dân vẫn còn rập khuôn, thiếu mềm dẻo, không tạo được không khí đối thoại cởi mở, thuyết phục. Có nơi, kiến nghị sau đối thoại bị trì hoãn, giải quyết chậm trễ; hồ sơ thiếu sót, thông tin thiếu thống nhất; có nơi thậm chí còn hiện tượng đùn đẩy trách nhiệm.

Đặc biệt, ở các lĩnh vực nhạy cảm như đất đai, tài nguyên, đầu tư công…, việc quản lý lỏng lẻo và sai phạm của cán bộ là mảnh đất màu mỡ cho khiếu kiện kéo dài. Điều này không chỉ làm giảm hiệu lực quản lý mà còn làm xói mòn niềm tin của người dân.

Những hạn chế nêu trên bắt nguồn từ tư duy quản lý hành chính nặng tính hình thức, thiếu chủ động và chưa coi dân là trung tâm. Cấp ủy, chính quyền ở một số nơi vẫn coi công tác dân vận là việc phụ, giao khoán, thay vì là nhiệm vụ chính trị then chốt.

Vì thế, muốn thay đổi thực chất, trước hết cần nâng cao nhận thức cho đội ngũ lãnh đạo, cán bộ từ xã đến tỉnh về vai trò, trách nhiệm trong tiếp xúc, đối thoại với Nhân dân. Sự thay đổi này phải đi cùng với cải cách quy trình, cơ chế và nâng cao chất lượng cán bộ: từ kiến thức pháp luật, lý luận chính trị đến kỹ năng giao tiếp và đạo đức công vụ.

Giải pháp để công tác dân vận chính quyền đi vào thực chất có chiều sâu

Thứ nhất, cần đẩy mạnh tuyên truyền, giáo dục pháp luật, nâng cao hiểu biết cho người dân bằng các hình thức gần gũi, linh hoạt. Việc phổ biến kiến thức pháp luật không chỉ là trách nhiệm của cơ quan tư pháp mà phải là sự phối hợp đồng bộ giữa các tổ chức chính trị - xã hội, Mặt trận Tổ quốc, hệ thống truyền thông đại chúng. Khi người dân hiểu rõ quyền và nghĩa vụ, họ sẽ tham gia đối thoại với tinh thần xây dựng và hợp tác.

Thứ hai, chú trọng đào tạo cán bộ làm công tác tiếp dân. Đây là lực lượng "đứng mũi chịu sào", không chỉ cần trình độ pháp luật, mà phải có kỹ năng lắng nghe, cách ứng xử và khả năng giải thích, thuyết phục. Đi cùng với đó là chính quyền các cấp cần ban hành quy chế khen thưởng xứng đáng và có chế độ đặc thù nhằm thu hút người có năng lực vào lĩnh vực đầy thách thức nhưng rất nhân văn này.

Thứ ba, hoàn thiện quy trình đối thoại. Mỗi cuộc đối thoại không thể dừng ở việc “nghe cho xong” mà phải có kết luận, biên bản rõ ràng, xác định trách nhiệm xử lý. Biên bản đối thoại cần được xem là văn bản có giá trị pháp lý trong trường hợp các bên đồng thuận, nhằm tiết kiệm thời gian, công sức và tránh kéo dài vụ việc. Đồng thời, phải có thời hạn cụ thể để trả lời kiến nghị sau đối thoại, đúng quy định và hợp tình hợp lý.

Thứ tư, nâng cao vai trò người đứng đầu. Không một chính sách dân vận nào có thể thành công nếu thiếu sự chỉ đạo trực tiếp, quyết liệt từ người đứng đầu cấp ủy, chính quyền. Họ phải là người đầu tiên lắng nghe dân, trực tiếp đối thoại với những vụ việc “nóng” và sẵn sàng chịu trách nhiệm trước dân. Đây cũng là cách đánh giá cán bộ lãnh đạo hằng năm.

Thứ năm, hoàn thiện hành lang pháp lý cho hoạt động đối thoại. Phải có quy định chi tiết về trình tự tổ chức, giá trị pháp lý của biên bản, trách nhiệm xử lý sau đối thoại và thời hạn giải quyết. Đặc biệt, với các vụ việc phức tạp, kéo dài, nên có cơ chế gia hạn linh hoạt để bảo đảm thấu tình, đạt lý.

Thứ sáu, tăng cường hòa giải ở cơ sở. Khi mâu thuẫn mới nảy sinh, nếu được giải quyết kịp thời tại thôn, xã, phường sẽ ngăn được việc khiếu kiện vượt cấp. Để đạt được điều này, tổ hòa giải, chi bộ khu dân cư, ban công tác mặt trận phải được tập huấn và trao quyền chủ động xử lý tình huống. Đây là “lá chắn mềm” nhưng hiệu quả trong phòng ngừa xung đột nảy sinh.

Thứ bảy, giám sát và phản biện phải đi trước một bước. Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị - xã hội cần chủ động tham gia giám sát việc thực hiện kết luận đối thoại, theo dõi tiến độ giải quyết đơn thư, đồng thời kiến nghị kịp thời những bất cập về cơ chế, chính sách. Khi dân biết mình được giám sát, chính quyền sẽ hành động trách nhiệm hơn.

Cuối cùng không thể thiếu sự biểu dương, khen thưởng kịp thời. Những cán bộ, cơ quan làm tốt công tác tiếp dân, đối thoại, dân vận phải được khen thưởng công khai, minh bạch. Việc này không chỉ tạo động lực cho người làm công tác dân vận mà còn khẳng định rõ thông điệp: lắng nghe dân, vì dân không phải là khẩu hiệu, đó là lựa chọn chính trị đúng, cần được lan tỏa, nhân rộng.

Có thể khẳng định, cải cách công tác dân vận không đơn thuần là nhiệm vụ hành chính, mà là khởi đầu cho một hành trình xây dựng Nhà nước pháp quyền gần dân, vì dân và do dân. Tại Quảng Bình, hạt giống về công tác dân vận chính quyền đã được gieo, việc cần làm là chăm sóc, vun đắp để nó “nảy mầm” phát triển bền vững trong lòng Nhân dân.

Tác giả: Minh Phương - An Ninh - Văn Thuấn

Nguồn tin: phapluatplus.baophapluat.vn