Với số vốn điều lệ chỉ 20 tỷ đồng khi mới thành lập vào năm 1992, đến 2014, quy mô vốn của Ngân hàng TMCP Đông Á (DongABank) có 5.000 tỷ đồng. Để đạt được thành quả đó, Ngân hàng Đông Á chọn con đường riêng, tiên phong trong ứng dụng công nghệ, tập trung vào khách hàng cá nhân.

Trước khi bị Ngân hàng Nhà nước đưa vào diện kiểm soát đặc biệt vào 8/2015, giai đoạn 2006 - 2011 ngân hàng này luôn đạt tăng trưởng cao. Lợi nhuận cổ tức chi trả cổ đông năm 2008 lên đến 21% và liên tục duy trì ở mức hai con số trong thời gian này.

Năm 2011, DongABank thu về 2.467 tỷ đồng, tăng 79,5% so với năm 2010. Lãi ròng tăng 44%, đạt 947 tỷ đồng, đây cũng là mức lợi nhuận kỷ lục của ngân hàng này.

Trượt dài trên nợ xấu bất động sản

Tuy nhiên, cũng chính trong giai đoạn này (2008 - 2012), ban lãnh đạo DongABank có dấu hiệu đi chệch hướng, lao mạnh vào lĩnh vực bất động sản để đẩy mạnh tín dụng, khiến ngân hàng này lao dốc không phanh.

Nợ xấu tăng đột biến từ mức 1,69% (năm 2011) lên 3,95% (năm 2012). Đến cuối năm 2013, tỷ lệ nợ xấu vẫn ở mức 3,99%. Năm 2014, ngân hàng này không công bố nợ xấu nhưng tỷ lệ dự đoán dâng cao. Cũng trong năm này, lợi nhuận trước thuế của DongABank chỉ đạt 35 tỷ đồng nên ngân hàng này không chia cổ tức đợt 1.

Nhiều chuyên gia chỉ ra rằng, DongABank thay vì mạnh tay trích lập dự phòng đối với các khoản vay bất động sản, vốn rủi ro cao. Trái lại, Đông Á lại tăng dự thu từ lĩnh vực này. Cụ thể, năm 2011 doanh thu cao chót vót, lãi sau thuế gần nghìn tỷ đồng nhưng thực chất đằng sau đó là nợ xấu.

Phát hiện vấn đề, DongABank tập trung thu hồi nợ xấu nên hoạt động tín dụng chững lại. Từ đây, các khoản lãi từ tín dụng giảm hẳn, thêm vào đó lãi suất cho vay lại thấp nên các khoản thu về không cao.

Từ năm 2012 - 2013, thu nhập lãi thuần từ các tín dụng của DongABank giảm dần đều. Và cuối năm 2013 - 2014, lợi nhuận bắt đầu đứt gãy mạnh từ 2.227 về 1.483 tỷ đồng.

Ông Trần Phương Bình - nguyên Tổng giám đốc Ngân hàng Đông Á. Ảnh: Người Lao Động.

"Cú ngã Vàng"

Bên cạnh đó, nhiều chuyên gia cho rằng cú ngã của DongABank chính là vàng. Báo cáo tài chính năm 2014 cho thấy ngân hàng này phải để lại 26.520 tỷ đồng vốn huy động cho dự trữ bắt buộc và dự phòng thanh khoản.

Đó là số tiền rất lớn, vì theo quy định, các tổ chức tín dụng chỉ phải để lại 10 - 15% cho dự trữ bắt buộc và dự phòng thanh khoản. Vì DongABank kinh doanh vàng và không loại trừ khả năng kinh doanh vàng tài khoản ở nước ngoài.

DongABank là một trong 5 ngân hàng được tham gia “chiến dịch vàng” nhằm bình ổn thị trường nội địa và họ được phép kinh doanh vàng tài khoản nước ngoài.

Chưa kể DongABank có cổ đông tổ chức là Công ty Vàng bạc Đá quý Phú Nhuận (PNJ, nắm giữ 7,7% vốn điều lệ), nên việc kinh doanh vàng có nhiều thuận lợi. Tuy nhiên, thị trường vàng quốc tế khốc liệt và chỉ cần một vài phán đoán sai về xu hướng, sự trả giá trở nên không thể cứu vãn.

Ông Trần Phương Bình từng xin Thủ tướng hai phương án là tăng cường xử lý nợ xấu hoặc bán cổ phần cho nhà đầu tư chiến lược nước ngoài để cứu ngân hàng, trong đó hướng thứ hai là giải pháp tốt nhất.

Tuy nhiên, Kinh Đô đánh tiếng mua cổ phần để góp 1.000 tỷ đồng vào ngân hàng này và sau đó công bố không đầu tư do tình hình tài chính của DongABank quá nhiều vấn đề cần cải thiện. Bên cạnh đó, Ngân hàng Nhà nước chủ trương giảm tỷ lệ đóng góp từ các cổ đông bên ngoài xuống dưới 30% khiến phương án này không thực hiện được.

Những nỗ lực cho thấy ông Bình và ban lãnh đạo ngân hàng đã cố đưa DongABank vượt qua cơn bĩ cực.