Khi dự thảo phương án kỳ thi THPT Quốc gia 2017 được Bộ GD&ĐT công bố, bên cạnh các câu hỏi về tính khả thi của hình thức trắc nghiệm 100%, cấu trúc đề thi tổ hợp thế nào… thì việc đặt môn Địa lý vào Tổ hợp Khoa học tự nhiên hay Khoa học xã hội cũng được những người quan tâm giáo dục phản biện.

Với sự xuất hiện lần đầu tiên của hai bài thi tổ hợp Khoa học tự nhiên (Lý, Hóa, Sinh) và Khoa học xã hội (Sử, Địa, Giáo dục công dân), một số ý kiến cho rằng liệu đặt môn Địa lý vào Tổ hợp Khoa học xã hội liệu có phù hợp khi mà Địa lý là môn học tổng hợp kiến thức cả tự nhiên và xã hội? Bởi địa lý dân cư, đô thị, kinh tế, công nghiệp, nông nghiệp, dịch vụ, du lịch,... thuộc xã hội; còn những kiến thức về khí hậu, thủy văn, thổ nhưỡng, tài nguyên, địa hình,... lại thuộc về tự nhiên.

Ngay trong hệ thống các trường đại học Việt Nam, trường ĐH Tự nhiên thuộc ĐHQG Hà Nội có Khoa Địa lý. Trong khi đó, ở ĐHQG TP. Hồ Chí Minh, Khoa Địa lý thuộc Trường ĐH Khoa học Xã hội và nhân văn. Vậy đặt môn Địa lý vào tổ hợp có chính xác hay nên đặt Địa lý là một môn độc lập?

Nên đưa vào tổ hợp Khoa học xã hội

Bày tỏ quan điểm về vấn đề này, GS.TSKH. Vũ Minh Giang, Chủ tịch Hội đồng khoa học và đào tạo (ĐH Quốc gia Hà Nội) đồng tình với việc xếp Địa lý vào bài thi tổ hợp Khoa học xã hội.

“Địa lý có 2 phần địa lý nhân văn và địa lý tự nhiên, nhưng ở phổ thông là địa lý nhân văn. Ví dụ đất, nước,... như thế thì dân số như thế nào, rồi cơ cấu kinh tế như thế nào... Tức là phần địa lý tự nhiên gần như không có mà chủ yếu là kiến thức tích hợp giữa nhân tố con người với điều kiện tự nhiên. Do đó theo tôi việc xếp địa lý vào khoa học xã hội là hợp lý”, GS Giang lí giải.

Đồng quan điểm, ông Châu Thanh Vũ (Nghiên cứu sinh tiến sĩ ĐH Harvard, Hoa Kỳ) quan điểm việc xếp môn Địa lý vào tổ hợp Khoa học xã hội là hợp lý hơn cả. Thanh vũ phân tích: "Mình nghĩ nên nhìn vào phương pháp học để xếp môn học thuộc tổ hợp nào. Ví dụ như một phần của Địa lý chúng mình học giống như môn Earth Science (Khoa học trái đất) ở bên Mỹ, thiên về khoa học tự nhiên hơn. Nhưng phần nhiều, học Địa lý vẫn là học kiến thức mang tính định tính hơn là định lượng, cũng nặng hơn về các số liệu xã hội. Do vậy, mình nghĩ bỏ vào phần thi xã hội là đúng”.

“Nó cũng giống như môn kinh tế ở ĐH Harvard, có thể dễ dàng xếp vào cả Khoa học tự nhiên lẫn Khoa học xã hội, tùy vào việc học sinh được dạy và sẽ thi phương pháp nào. Như môn Kinh tế, nếu học theo kiểu viết mô hình toán học mà giải thì chẳng khác gì môn Toán (Khoa học tự nhiên). Nếu học theo kiểu nhớ số liệu kinh tế theo từng năm thì mình vẫn có thể xếp vào môn Khoa học xã hội” - ông Vũ chia sẻ.

"Điều quan trọng là chúng ta phải nhận ra rằng chúng ta đang không tranh cãi về môn Địa lý mà là về kiến thức và phương pháp Đại lý được dạy học và thi trong cấp trung học phổ thông ở Việt Nam”, Châu Thanh Vũ nhấn mạnh.

Địa lý - nên xem là môn độc lập

Anh Lê Nguyên Đình, nghiên cứu sinh tiến sĩ Viện Khoa học Công nghệ cao Nhật Bản lại quan điểm, so sánh khoa học tự nhiên và khoa học xã hội – điểm cái khác biệt là phương pháp thu thập bằng chứng.

“Những ngành (tạm gọi) là Khoa học Tự nhiên, về cơ bản thu thập bằng chứng bằng thiết bị độc lập lên đối tượng độc lập (với ý thức con người). Còn những ngành thuộc khối Xã hội, thì thu thập bằng chứng bằng con người lên con người. Nó phụ thuộc vào cách diễn giải, ghi chép của người thu thập và đồng thời là tình trạng của đối tượng lúc bị phỏng vấn. Vậy nên độ tin cậy (reliability) trong phương pháp đo (construct) của ngành khoa học tự nhiên cao hơn. Nhưng tính đúng đắn (validity) thì đều phụ thuộc vào định nghĩa riêng của mỗi vấn đề, và có thời gian kiểm định (validation) mới biết rõ được. Quan điểm cá nhân mình trong trường hợp môn Địa lý này là “khoa học Xã hội” hay “khoa học Tự nhiên” đều không chính xác, đó là một môn khoa học liên ngành”. Do đó, Lê Đình Nguyên cho rằng không nên xếp Địa lý vào tổ hợp nào cả mà nên xem đó là môn độc lập.

Còn GS.TS Trương Nguyện Thành (Đại học Utah, Hoa Kỳ) cho rằng, môn Địa lý ở Mỹ đang ngày càng thiên về hướng khoa học tự nhiên: “Địa lý có cả 2 phần là khoa học tự nhiên và khoa học xã hội. Tuy nhiên với tầm quan trọng của GIS, Địa lý nghiêng về khoa học tư nhiên. Rất nhiều trường đại học đã tách phần khoa học tự nhiên của Địa lý và đổi tên thành Khoa học trái đất (Earth Science).

Đặc điểm phân biệt giữa 2 loại khoa học đó là phương pháp nghiên cứu (scientific method) của Khọc học tự nhiên và Khoa học xã hội. Thật ra ngày nay Địa lý học sử dụng phương pháp khoa học chính thức (toán học, logic, đo lường) nhiều hơn nên nó dần trở thành một môn khoa học tự nhiên kể cả phần xã hội (những hoạt động của con người ảnh hưởng đến trái đất).