Vào dịp cuối năm, khi tiết trời chuyển qua heo may thì cũng là lúc cam Xã Đoài ở xã Nghi Diên chín rộ và cho thu hoạch. Hiện, toàn xã có khoảng 20ha, tương đương 10 ngàn gốc cam Xã Đoài. Trong đó, trên 50% số cây đã cho thu hoạch. Với giá bình quân 50.000 đồng một quả cam Xã Đoài thì toàn xã thu về xấp xỉ 15 tỷ đồng, một con số ít có loại cây trồng nào sánh được.
Ông Nguyễn Duy Hảo ở xóm 8 là người trồng cam Xã Đoài lâu năm, nhưng hiện vườn nhà ông cũng chỉ duy trì được bảy chục gốc cam. Ông Hảo nói: Cam Xã Đoài chỉ hợp với đất trồng ngoài đồng thôi. Còn cam trồng trong vườn nhà rất khó thành công. Bởi lẽ trồng trong vườn thì bụi bờ che khuất, điều kiện tưới về mùa hạn, thoát úng về mùa mưa gặp khó khăn. Tiếp nữa là cây cam có những loại sâu bệnh mà khi trồng trong khu dân cư thì rất khó xử lý. Vả lại đất vườn để trồng cam ngày càng thu hẹp vì nhiều hộ đã chuyển sang làm nhà tách hộ cho con cái.
Đứng trước nguy cơ cam quý Xã Đoài bị thất truyền, năm 1995, UBND xã Nghi Diên lập Dự án bảo tồn gen cam Xã Đoài và được Viện khoa học kỹ thuật nông nghiệp Bắc Trung bộ chấp nhận. Sau khi tuyển chọn 10 cây cam Xã Đoài sạch bệnh.
Tuy nhiên, lượng cam quý này được mở rộng cũng chưa nhiều và 5.000 cây là con số khiếm tốn mới tăng thêm được trong ba năm qua. Để phát huy giá trị cây cam Xã Đoài, năm 2012 xã Nghi Diên lập quy hoạch vùng trồng cây này ở ngoài đồng đất hai lúa với tổng diện tích 100ha. Nhưng đến nay thì quy hoạch này đã bị bỏ vì không khả thi.
Ông Nguyễn Đức Sơn - Chủ tịch UBND xã Nghi Diên cho biết: Việc đưa cam Xã Đoài ra đồng sẽ gặp nhiều khó khăn. Đó là vốn đầu tư nâng cao ruộng, xây dựng hệ thống tưới tiêu, xây tường bao bảo vệ phải lớn, ít có hộ dân đáp ứng được. Hơn nữa, việc xây dựng công trình kiên cố trên đất hai lúa đang còn trái với quy định của nhà nước. Còn việc đầu tư vốn lớn, lập dự án chuyển đổi mục đích sử dụng đất để lập trang trại như của Công ty TNHH xây dựng Thành Phát thì chắc chắn không có hộ dân nào làm nổi.
Trước mắt, xã Nghi Diên chỉ còn cách củng cố, nhân rộng cây cam Xã Đoài ở vườn nhà trong điều kiện có thể. Địa phương sẽ tổ chức xây dựng hệ thống kênh mương tiêu thoát nước chống ngập úng trong khu dân cư để cây cam có thể phát triển tốt, cho giá trị kinh tế cao
Xã Nghi Diên hiện có 5.000 cây cam Xã Đoài cho thu hoạch
Cam Xã Đoài có giá trị kinh tế cao, nhiều người rất muốn phát triển mở rộng cây đặc sản này nhưng lại chưa biết phải làm cách nào. Ngoài trang trại cam Xã Đoài của Công ty TNHH xây dựng Thành Phát đứng chân trên địa bàn hay vườn cam ngoài đồng của hộ ông Phan Công Hưởng xóm 8 có quy mô lớn thì còn lại, các hộ dân chỉ trồng nhỏ lẻ khoảng sáu, bảy chục gốc trở xuống.Ông Nguyễn Duy Hảo ở xóm 8 là người trồng cam Xã Đoài lâu năm, nhưng hiện vườn nhà ông cũng chỉ duy trì được bảy chục gốc cam. Ông Hảo nói: Cam Xã Đoài chỉ hợp với đất trồng ngoài đồng thôi. Còn cam trồng trong vườn nhà rất khó thành công. Bởi lẽ trồng trong vườn thì bụi bờ che khuất, điều kiện tưới về mùa hạn, thoát úng về mùa mưa gặp khó khăn. Tiếp nữa là cây cam có những loại sâu bệnh mà khi trồng trong khu dân cư thì rất khó xử lý. Vả lại đất vườn để trồng cam ngày càng thu hẹp vì nhiều hộ đã chuyển sang làm nhà tách hộ cho con cái.
Cam Xã Đoài có giá trị kinh tế cao nhưng ít hộ trồng được với quy mô lớn
Trồng được cây cam Xã Đoài phát triển tốt, cho quả sai và quả thơm ngon không phải là điều dễ. Kể từ năm 1976, khi được chuyển từ vườn đồng vào vườn nhà để lấy đất trồng lúa, cam Xã Đoài thường có hiện tượng vàng lá, gân xanh rồi chết.Đứng trước nguy cơ cam quý Xã Đoài bị thất truyền, năm 1995, UBND xã Nghi Diên lập Dự án bảo tồn gen cam Xã Đoài và được Viện khoa học kỹ thuật nông nghiệp Bắc Trung bộ chấp nhận. Sau khi tuyển chọn 10 cây cam Xã Đoài sạch bệnh.
Ba năm qua, ông Phan Công Hưởng ở xóm 8 xã Nghi Diên nhân được 1 vạn cây cam giống Xã Đoài sạch bệnh nhưng khả năng tiêu thụ tại địa phương cũng chỉ được 1/3 số đó.
Viện thực hiện vi ghép, bảo tồn, nhân giống rồi chuyển cho địa phương mà trực tiếp là ông Phan Công Hưởng – Phó Chủ tịch UBND xã lúc bấy giờ đảm nhận phục tráng. Sau bao năm nhân giống, ông Hưởng đã có 300 cây cam Xã Đoài trong nhà và ngoài đồng. Ba năm qua, ông còn nhân được một vạn cây cam giống Xã Đoài sạch bệnh cung cấp cho nhân dân trong và ngoài địa phương. Với sự nỗ lực tích cực của ông Hưởng và một số nông dân trong xã, cam Xã Đoài trên đất Nghi Diên cũng đã được phục tráng và nhân rộng.Tuy nhiên, lượng cam quý này được mở rộng cũng chưa nhiều và 5.000 cây là con số khiếm tốn mới tăng thêm được trong ba năm qua. Để phát huy giá trị cây cam Xã Đoài, năm 2012 xã Nghi Diên lập quy hoạch vùng trồng cây này ở ngoài đồng đất hai lúa với tổng diện tích 100ha. Nhưng đến nay thì quy hoạch này đã bị bỏ vì không khả thi.
Các hộ dân trao đổi kinh nghiệm chăm sóc cây cam Xã Đoài
Ông Nguyễn Đức Sơn - Chủ tịch UBND xã Nghi Diên cho biết: Việc đưa cam Xã Đoài ra đồng sẽ gặp nhiều khó khăn. Đó là vốn đầu tư nâng cao ruộng, xây dựng hệ thống tưới tiêu, xây tường bao bảo vệ phải lớn, ít có hộ dân đáp ứng được. Hơn nữa, việc xây dựng công trình kiên cố trên đất hai lúa đang còn trái với quy định của nhà nước. Còn việc đầu tư vốn lớn, lập dự án chuyển đổi mục đích sử dụng đất để lập trang trại như của Công ty TNHH xây dựng Thành Phát thì chắc chắn không có hộ dân nào làm nổi.
Trước mắt, xã Nghi Diên chỉ còn cách củng cố, nhân rộng cây cam Xã Đoài ở vườn nhà trong điều kiện có thể. Địa phương sẽ tổ chức xây dựng hệ thống kênh mương tiêu thoát nước chống ngập úng trong khu dân cư để cây cam có thể phát triển tốt, cho giá trị kinh tế cao
Tác giả bài viết: Nhật Tuấn
Nguồn tin: 
